Een mens produceert een dienst of product; hij voegt waarde toe aan de maatschappij. Deze waarde die door hem is gecreëerd kan hij ruilen voor iets anders. Tot zover alles prima. Totdat geld ontstond en met geld het lenen. Toen ging het mis.
Geld als doel of middel is de centrale vraag in dit essay. Meer geld kan meer mogelijk maken. Maar in de praktijk zie je dat geld wordt opgepot, toebedeeld aan een elite en vastgezet terwijl schulden wijd worden verspreid. Er is een groot verschil tussen waarde creatie en geldschepping door schuld.
Geld als ruilmiddel lijkt te zijn voorbij gestreefd.
Geschiedenis van het geld
Het is wat omslachtig om een geboetseerd beeldje te ruilen voor zes broden. Geld is ontstaan uit de behoefte om een ruilmiddel te hebben dat waarde heeft, gemakkelijk te vervoeren en door iedereen wordt geaccepteerd.
Wanneer de mens iets had gecreëerd, kon hij dat ruilen voor andere goederen of hij sloeg de waarde (goud, waarde papieren, etc.) op tot het moment hij het nodig had om zich iets te verschaffen. De waardes werden ondergebracht bij een bank o.i.d. Goud was meestal breed geaccepteerd als ruilmiddel. Daarvoor kreeg degene die het goud had ondergebracht een waardepapier, of te wel, een vordering op de bank om het goud weer op te kunnen eisen.
En toen ontstonden leningen
Door waardepapieren, goud, ‘whatever’ in bewaring te nemen kwamen banken op het idee om die waarden aan mensen uit te lenen. Dat kon omdat niet iedereen tegelijk die waarden kwam opeisen. Om er winst op te maken werd tevens rente ingevoerd. Zo ontstonden schulden, want de bank had een vordering op de lener voor het geleende bedrag/waarde en de rente. In feite werd geld gecreëerd zonder dat er een inspanning was geleverd. De geldcreatie kwam tot stand doordat de bank een vordering had op de lener, maar degene die het bedrag aan de bank in bewaring had gegeven had vervolgens weer een vordering op de bank. De waarde werd dus verdubbeld, zonder dat er echt iets tegenover stond.
Schuldcreatie zonder dat er een directe waarde vermeerdering is ontstaan.
In de bovenstaande figuur is te zien dat (schijn)waarde wordt gecreëerd. De werkelijke waarde wordt onttrokken uit de bank en in handen van de lener gelegd. Er worden wel afspraken gemaakt over de aflossing en rente, maar dat is op zich geen waarde creatie. Er ontstaat schuld en wat er met het verstrekte geld verder gebeurt is onzeker; het zou zo maar eens kunnen verdampen en dan is er geheel geen dekking meer voor de vordering.
Als op heel grote schaal schijnwaarde wordt gecreëerd dat schep je een zeepbel. We weten inmiddels hoe dat kan aflopen.
Schulden hebben geen doel
Als geld waarde vertegenwoordigd, vertegenwoordigt schuld een minwaarde. Als er op de wereld een balans is kan het nog goed gaan. Onbalans, dus meer schuld dan feitelijke waarden, is een zeepbel die misschien knapt.
Een mooi voorbeeld is de koop van Whatsapp door fb. fb bood 19 miljard voor Whatsapp. Wie heeft er 19 miljard? Niemand! Gelukkig hebben we banken. fb stapt naar een bank en maakt afspraken over de aflossing en rente. Vervolgens komt er een man en tikt 19.000.000.000 in een computer. Voila er is 19 miljard! Wat is het doel??
